na sinsir - amach as an ceobhrán

Bhí mé ag féachaint ar clár teilifíse ar sheinnteoir TG4 aréir. Clár faoi amhránaíocht a ba é ina rinne amhránaí mór-le-rá iarracht tinfeadh amhranaíochta na Ghaeil a mhiniú. Foinse dobhraite atá i gceist de réir dealraimh, ach ceangailte le spioradáltacht é, le 'Dia'?....rud éigin neamhábharatha?....Ach is ábhartha é achan neach sa chruinne - Dia san áireamh (Baruch de Spinoza: Ethics 1677)

                                                


Agus an toradh aigesean?......

Bhuel, 's dóigh liom go mbraithfimis níos láidre an dlúthbhaint eadrainn is Dia dá dtuigfaimis go bhfuil snaidhm fisiciúil bunúsach eadrainn. Níl Dia ina neach díchollaithe. Nílim ag tagairt d'Iosa as Nazareth agus é ina 'mhac Dé' mar a ndeirtear sa diagacht impiriúil an ceathrú aois CE. Is ina mhac Dé é de réir tuiscinte giúdach sa Salm 2. Is faoin Dia Abraham a bhfuilim ag caint. Bíonn sí/sé comhbhraiteach leatsa/liomsa toisc go mbraitheann sí/sé mar a gcéanna a mbraithimid féin!....

Níl eolas díreach abhartha ar Dia againn. Is ar an briathara sna scríbhinní Abrahamacha atá ár seasamh. Tá rogha romhainn: cé acu muinín a bheith againn ann nó nach a bheith. Mar shampla faoin aiséirí na marbh: níl cruthú dearfa abhartha faoi; níl ach dearbhuithe faoi sna scríbhinn Abrahamacha mar an dearbhú Íosa:

...mar gheall ar : 'is mise Dia Abraham agus Dia Íosác agus Dia Iacób'? Ní hé Dia na marbh ach Di a na mbeo.... (Matha 22:31 is ina ndiaidh).

Agus mé imo sheanduine dóite is ina cheist práinneach í! An mbeidh mé imo bheo beathach, aiséirithe óna marbh tar éis mo bháis nó nach mbeidh?

Tá scéalta faoi sna 'scríbhinní' Ach níl ina chruthú eolaíoch iad. Tá scéalta faoi taibhsí sa béaloideas i cultúir éagsúla trasna an domhain; ach is neamhábhartha í taibhse - maith go leor de réir meoin neophlatónach é ach ní bheinn sásta leis ar chor ar bith! Agus ní mar é seo an dearbhú ag Íosa. Is aiséirí ábhartha atá i gceist sna scríbhinní - Giúdacha, Críostaí, is Moslamacha. Níl ina nDia na taibhsí é an Dia Abrahamach, ach ina Dia na mbeo ábhartha é!

Sula rachaidh mé isteach sa dorchadas báis - agus ina dhubh-dhorcadas é an dorchadas báis atá os mo chomhair - tugaim fianaise ar briathar Dé sna scríbhinní Abrahamacha.  Tá muinín cuimsitheach agam ina bhriathar. Is ciallmhar mise ann is réasúnach. Tá fealsamh BdS imo threoraí freisin....

Is éagsúla amach is amach é muinín dearfa as bhriathar Dé ón 'crapsholas ceilteach', nó ón neamhbheachtas 'spioradálta' atá rófhlúiriseach sna meáin cumarsáide faoina saordhána. Ina clúdach é sin ar míchruinneas fealsunach nó ar uamhán os comhair an dorchadais nó ar cotúlacht is náire os comhair colainne nocht. Mar a scríobh an file TS Eliot sna Four Quartets: Humankind cannot bear very much reality.

Rogha eile is ea  a 'rage rage against the dying of the light' (Dylan Thomas). Freagra níos macánta é fiú más feargach éadóchasach....Cosúil é leis an salm at dtugadh i mbéal Íosa as Nazareth sna scríbhinní: a Dhia, a Dhia, cén fáth ar thréig tú mé? Ach ina salm caithrémeach é an Salm 22 ina bhfuil na línte deireanacha ina fógra na réabhlóide Abrahamach:

 is leis an Tiarna an ceannas: rialaíonn sé na náisiúin
agus adhrfaidh maithe móra an talaimh ina fhianaise:
cromfaidh ina láthair a ngabhann síos sa luaithreach.
......
Foilseoidh siad a dhílse do pobal nár saolaíodh fós.....(Salm 22:28 is ina ndiaidh).

Sin a fáth ar mhian liom a bheith ag damhsa leatsa, amach as dorchadas an báis is go ríméadach isteach an camhaoir i bParthas!

; ) xxx............................xxxxxx..............................................................................................XXX

Maidhc

Éist, a stór.......Is Alan Titley correct?........

gCluin tú mo ghlór 'tá ag cur do thuairisc'
Ó mhaidin go nóin is as sin go deireadh lae?
Éist, a stór, tá ceol ar an ngaoth
Is casfar le chéile sinn roimh dhul faoi don ghrian.

Shiúlas i bhfad is do shamhail ní fhaca
Ba mhór é mo bhrón is ba mhinic mé faoi néal
Éist, a stór, tá ceol ar an ngaoth
Is casfar le chéile sinn roimh dhul faoi don ghrian.

D'aithneoinn do ghlór as seo go Tír-fo-Thoinn
Is sheasfainn sa tsneachta is tú ag gabháil fhoinn go binn
Éist, a stór, tá ceol ar an ngaoth
Is casfar le chéile sinn roimh dhul faoi don ghrian.

Is gairid don lá ach is faide don oíche
Nach amhlaidh don tseachtain mar a shíneann sí go bliain
Éist, a stór, tá ceol ar an ngaoth
Is casfar le chéile sinn roimh dhul faoi don ghrian.

gCluin tú mo ghlór 'tá ag cur do thuairisc'
Ó mhaidin go nóin is as sin go deireadh lae?
Éist, a stór, tá ceol ar an ngaoth
Is casfar le chéile sinn roimh dhul faoi don ghrian



Scríobh Seán Cottrell alt san Irish Times 29 Eanáir 2016. Ba :

Opinion: How to rescue the Irish language

The focus at primary level, from junior infants to 6th class, should be on conversational Irish

an teideal air. Tuairim conspóideach is ea ann.

Chuala mé agallamh leis Alan Titley (Cormac5 29 Ean.), é ina hollamh 'Modern Irish' san ollscoil 'University College Cork' agus ina scríbhneoir mór-le-rá as Ghaeilge is as Sacs-Béarla. 

                                    

Ba dóigh liom go raibh AT glan ina gcoinne tuairim Seáin Cottrell. Chuir AT béim ar an dóigh ar mhúineadh teangacha iasachtacha agus mise imo hóige ag foghlaim Laidin, nó Gréigis, nó Fraincis, mar shampla. Is ina hintleachtach proifisiúnta é AT, ina laoch mar gheall ar an teanga. Ach níl ina uirlis intleachtach  go príomhúil í an teanga. Ina ball den colainn té angrách í - ina uirlis grá.....

Is sacs-béarla í mo theanga dúchais. B'ó mo thuismitheoirí béarlóirí ar fhoghlaim mé í agus iad ag labhairt liom go grách i caint plobaireachta leanbaí. Agus mé imo dhuine fásta, is le dlúthchaidreamh a bhunú is a doimhniú a cleachtaim na teangacha...an sacs-béarla, an Fhraincis., is an Ghaeilge. 's mar sin a cleachtaíonn an Ghaeilge an formhór daltaí sna scoileanna samhraidh sa Gaeltacht de réir dealraimh; is tá ceart acu faoi, ina uirlis leis an caidream a chothú.....

Bliain an taca seo Jimmy d'imigh uaim rún mo chléibh.
Ní thiocfaidh sé abhaile go dtabharfaidh sé cúrsa an tsaoil;.
Nuair a chífead é rithfead le fuinneamh ró-ard ina chomhair.
'S clúdód le mil é, sé Jimmy mó mhíle stór.

Bíonn m'athair is mo mháthair ag bearradh's ag bruíon liom féin.
Táim giobaithe piocaithe ciapaithe cráite dem shaol;.
Thugas taitneamh don duine úd dob fhinne 's dob áille snó.
Is chuaigh sé ar bhord loinge, sé Jimmy mó mhíle stór.

Raghadsa chun coille agus caithfead an chuid eile.
San áit ná beidh éinne, ag éisteacht le ceol na n-éan.
Ag bun an chrainn chaorthainn mar a bhfásann ann féar go leor.
Ag tabhairt taitnimh don duine úd, sé Jimmy mó mhíle stór.

Le 5000 blianta ba trí mheán na Ghaeilge a fuaimnaíonn na nGaeil an dlúthchaidreamh eatarthu. Is inár gcuimhne giniteach féin a fréamhaítear an treanga céanna. Chuir an bochtanas is an coiliniú sasanach bac i bhfeidhm ina gcoinne ionas nach fhéidir linn á thuiscint níos mó: an córas oideachais, fostaíocht, is náire faoin Ghaeilge dá bharr.....Ach 's féidir linn an cuimhne giniteach seo a ath-dhúiseahcht agus sinn ag éisteacht lei a bhfuil an céad céim eile.....

Mar a deir  Iosa as Nazareth: mura gcasa sibh arís chun a bheith ar nós leanaí, ní rachaidh sibh isteach i Ríocht na bhFlaitheas choíche....

Bímis ag éisteacht leis an Ghaeilge achan lá dá bhrí sin. Éistimis achan lá le Raidió na Gaeltaachta ar líne, nó le Raidió na Life, nó le Raidió Fáilte, nó le mar sin de. Is inár dteanga féin í. Agus ina dhiaidh sin, labhraimis í!

Slán go fóillín.....

; ) xxxx...........................xx.........x.....................................................................XXX

Maidhc

Oiche Burns.....

 

Chriochnaigh mé léamh an leabhar seo tráthnóna an 25 Eanáir 2016, Oiche Burns. Léigh mé beathaisnéisí eile ar Rabbie, ach as sacs-béarla a ba iad. Tá cupla leabhar eile faoi, sa seomra staidéir anseo:







Ach sa beathaisnéis cuimsitheach seo le Pádraig Ó Baoghill - as Ghaeilge - an nasc idir cultúr muintire Burns agus cultúr mo mhuintire féin a ba é anshoiléir, agus mé ag machnamh ar saol an file.
Ina bhfeirmeoirí tionóntaí a ba iad an bheirt dream acu is iad ag obair ar talamh bocht crua. Rugadh Felix Ravey ar bun na Beanna Boirce agus rugadh Mary Magee I gCuaille, co. Lú.

          
                 ag bun na Beanna Boirce

                       Cuaille

Do phos Mary is Felix i Learpholl i 1853....agus posadh  a garmhac, John, leis Annie Kennedy i Learpholl i 1904. Imo sheanathair/seanmháthair féin a ba iad, John is Annie. John Joseph Kennedy a bhi an ainm ar athair Annie; agus rugadh é i nGlaschú ach as dTuisceart na hÉireann ar tháinig a thuismitheoirí. ina hoibrithe séasúracha a ba iad de réir dealraimh.

Bhí leabhar nótaí ag m'uncail Jack ina rinne sé cóip ann focail amhráin a chuala sé John Joseph á canadh. Bhí amhráin le Rabbie Burns ina measc. 'Seanathair Albanach' ar thug siad ar John Joseph, agus iad ag á hidirdhealú ón a 'seanathair Éireannach', Michael Ravey! Ach ina nGaeil a ba an beirt acu fréamhaithe sa gcultúr céanna na nGaeil, agus ina nGaeil Tuaisceartacha iad go léir a goideadh an Ghaeilge uathu le bochtanas is eisimirce le linn an Gorta Mór.....

Thógadh sinn - mo dheirfiúr, mo dheartháir, is mise - ag éisteacht leis amhráin le Rabbie ó Jim Ravey, ár nathair ....Meon poblachtánach, agóideach, Gaelach is ea é a mbíonn ionaibh fós dá bharr!.......



Ach níorbh cóir duinn gan tagairt a dhéanamh san Oiche Burns don anghrá a raibh fite fuaite leis an meon réabhlóideach a bhí ag Rabbie agus a mbíonn ina théama lárnach sna bláganna seo!.......

's in grá leis achan duine agaibh a mbím......go dtrom!

Maidhc
xxxx