Saturday 26 October 2013

Oíche Shamhna...is an bheatha suthain!


                              

Is san Oilean Úr é a  coinnáladh beo bríomhar an féile Shamhna - comhartha eile é faoi an tionchar éireannach ann. Agus sna blianta anuas leath an céiliúradh ar ais isteach sna oileain seo taobh thoir den aigéan.....agus an dorchadas is an fuacht ag tealtú trasna an leathchruinne tuaisceartach.....is tá faitios ársa orainn roimhe....is faitios é a preabann ón cuimhne domhain an oighiraois agus an báis....ach tugaimid dushlán don fhaitios.....


       

....agus an dushlán a dhéanaimid leis tine cnamh, leis bia is deoch láidir, is leis céiliúradh an gnéis....

'Pagánach' é?.....Bhí na pagánaigh anallód faoin impíreacht Rómhánach ina ndaoine ina cónaí fán dtuath, sna bailte beaga iargultaí. Níorbh a raibh meas orthu ar chor ar bíth ag daoine uirbeacha ón aicme níos airde. I codarsanacht leis na daoine uasalaicmeacha Gréag-Rómhánacha, bhí meas simplí is mí-leithscéalach acu ar an corp.......ar an bia, ar an deoch - an deoch drugaí mar uisce beatha san áireamh! - agus ar an gnéas agus ar céiliúradh an gnéis  trid an damhsa is trid súirí a dhéanamh gan náire......Pagánach é céiliúradh na Samhna?....Tá, cinnte; is an-mhaith dá bharr!

Bionn orainn an dushlán céanna a thabhairt faoin meon uasalaicmeach Gréag-Rómhánach; bionn orainn an dushlán a thbhairt don bhás, achan lá sa saol seo, is go deo sa saol eile! Is iontach maith é an corp. Is iontach maith iad an bia is an deoch. Is iontach maith é an gnéas. Céiliúraimis iad, iad uile. Céiliúraimis iad go h-áirithe i láthair na laethanta a dtéann i giorracht, agus i láthair an fuachta a tealtann anios orainn.....Téannaimis le chéile go dluth. Mar go bhfuil ann a gheobhaimid an beatha suthain.....í bParthas....í dTír na n-Óg!.....

....agus anseo duit.......damhsaímid le chéile, a dluth-cara mo chroí!......




Slán is beannacht......

xxx

Wednesday 23 October 2013

Tá gá leat ar ár bpobal.....Tar thar sáile chugainn!



an téacs

'clainne an Gorta Mór' a thugaim oranne na Éireannaigh-Learphollaigh. Mhinigh mé cheana féin é, an stair a bhfuil an cúlra ag leasainm seo i mblaganna eile. Is dúil seasta agam na h-iarmhairtí tabhachtaigh on stair seo a athlasadh san am faoi láthair san pobal éireannach-learphollach.....

Ach an fiú é, an féiniúlacht éireannach a ath-mhuscailt i measc ár bpobal? An fhéidir liom é a dhéanamh; nó nach ro-mall é a dhéanamh ar chor ar bíth?.....Is í mo thuairim í narbh fhéidir liom é a dhéanamh imo h-aonar....Ach in eineacht leat, is nach a bhfuil sé ro-mall ar chor ar bíth.....

...agus, déanta na firinne, is féiniúlacht Gaelige í ina h-eochair, mas maith leat, chun fhuinneamh nua a chur ionnain chun ár gcearta daonna a chur chun tosaigh.....

Ár cearta daonna?.....Nach mbímid inár saoránaigh an reachta sasanaigh?....Bhuel, bímid, cinnte....Ach an am faoi láthair titeann an ríocht sasanach as a chéile mar go scríobh Michael Hechter (Internal Colonialism, 1978) sna seachtóid agus Tom Nairn (The Break-up of Britain - ath-fhoilsithe 2003).....

               Front Cover                                                 Front Cover

Do bhí siad, an beirt acu - MH is TN - ina dtairngirí, cinnte!

An lá inniu ath-éirionn féiniúlacht áirithe trasna an 'Bhreatain Mhór' - idir-dhealaithe ón Breatain Beag......Tá Dálaí Cúigeaí anois i dTuaisceart na hÉireann, in Alban, i mBreatain Beag. Agus níl siad ach í dtosú ag an éabhlóid réabhlóideach.....Is athraithe é go bunasach is buan é an meon ag na Béarlóirí trasana h-oileáin seo ar imeall iar-thuaisceartaigh na Eorpa. Más a mbímid go léir iná mbéalóirí, t'a fhios againn nach bhfuílimid inár sasanaigh...... nilimidne inár críostaí mar pobal ach oiread. Is i pobail éagsúla a bhfuilimid, inár gcónaí, taobh at dtaobh, béarlóirí, breatnaisóirí, pakistanóirí, sineachóirí ....críostaí, moslamaigh, giudaigh, aindiachaí..srl..

Ach a mbionn dhá lorg eile orainn, na éireannaigh-learpollaigh ón an stair atá againn. Is loirg iad a mbionn orainn fós: loirg ón coilíniú, agus loirg on mórluachacht aicmeach. Fiú más í agoideacha sinn, fiú más meon sóisialaí a mbionn againn, bionn mothúcán fós ann go mbímid gan cultúr, i comparáid leis na daoine mór le rá:  leis na 'doctúirí' na dlíodóirí, na sagairt, na príomhoidí, na daoine clúitígh sna meáin cumarsáide......inár bpobal dishealbhuithe sinn, gan 'cultúr, gan maoin, gan dinit, gan teanga....

Dé Domhnach seo caite, bhí seanmóir i dteach an phobail anseo faoi na 'misín', sin é faoin dualgas Abrahámach  an ceartas is an anghrá a leathadh trasna an domhan......Anallód b'iad an manaigh Gaeilgeoirí an dualgas sin a chomhlíon ina chriostaí anseo san Eorpa....Ach i ríth an seanmóire, Dé Domhnaigh bhím ag macnamh gur a mbimid i ndíth práinneach  misinéirí gaeilgeoirí anseo, sinne an pobal éireannach-learphollach, chun an tine ár féiniúlachta a ath-lasadh.....

A bheith inár suí - inár gaeilgeoirí - go compordach isteach inár 'gaeltachtaí', nó í ciorcal comhrá meánaicmeach, nil sé leor sin.....

Tá orainn an teanga a ath-thabhairt dár bpobal díshealbhuithe mar a rinne na céad 'conraitheoirí' céad bhliain ó shin......Is obair miseanach í, cinnte, aagus anseo i Learpholl. Tar chugainn is labhair linn sa Ghaelige binn...

Sa traidisiún gaelach is í caillín álainn meallacach an cultúr a bhfuil againn....ár inion í a tabhairfidh athas don comhluadar daonna....Lig í a bheith ag damhsa chun na dishealbhuithe a mhealladh ar ais ar an teaglach gaelach...



Do thuairim?.......

Slán go fóillín......


                

Saturday 19 October 2013

Michael Reavey......Gaeilgeoir i Learpholl?

B'i doigheanna éagsúla a bhain na fealsúna ciall as an saol daonna; ach an saol seo a mhalartú, is í sin an cheist.....

Do scríobh Karl Marx an ráiteas sin i 1845, í an téis aige is déanaí ar Feuerbach an fealsamh Gearmánach. Bhí Ludwig Feuerbach ina fhealsamh ábharaí. Ba leanúnaí é ar Georg Wilhelm Hegel dá raibh an stair agus idéanna ina mbunsraith leis an saol a thuiscint. Ábharaí a raibh KM freisin; ach ni raibh sé ina fhealsamh idéalaí ar chor ar bíth.......mar is léir é on stair na 20iú aois deag; tá an saol daonna bunoscionn ina dhiaidh.....mar is ceart!....

                                                                   Jenny (von Westphalen) Marx                                        Karl Marx                                                              

S'ábharaí mise mar a bhí KM.......ach imo chreidmheach Abrahámach atáim freisin, ag an am céanna. Chun an saol daonna a mhalartú - bunoscionn - de réir an caighdeáin Abrahámach, is é sin ina bhunsraith leis an saol seo a thuiscint - agus an saol Gaelach san áireamh....

An seachtain seo caite cheannaigh mé leabhar beag (as Béarla) le Tony Birtill: An Ghaelige i Learpholl (A Hidden History - Irish in Liverpool) an teideal air. Foilsitear an leabhar le News from Nowhere a bhfuil ina siopa leabhar i Learpholl (http://www.newsfromnowhere.org.uk/). Do cheannaigh mé an leabhar san adhmhaidin; is chríochnaigh mé é a léamh roimh an tráthnóna an lae céanna! Chuir sé sceitimíní orm: don chéad uair, ba soiléir dom go raibh an Gaelige beo labhartha ina dteanga duchais ag formhór na 'clainne an Gorta Mhór' anseo i Learpholl, Mary Magee, Felix Ravey, agus a mac, Michael - a rugadh 1853 - ina measc.

Mar a mhinigh mé duit, roimh ré, bionn ceithre 'comharthaí fearainn' ag mo fealsúnacht féin: an traidisiún Abrahámach, na scríbhinní  ag Karl Marx, na scríbhinní ag Sigmund Freud, is an Ghaelige. Mar gheall ar an traidisiún Abrahámch, is imo chríostaí mé. Mar gheall ar KM is SF - an ceartas is an anghrá - is imo shóisealaí-anghrách mé! Ach fá dtaobh den Ghaelige, áfach, ni féidir liom ach a rá - agus mé aithris a dhéanamh ar an diagaire, Augustín - Sero te amavi, pulchritudo tam antiqua et tam nova, sero te amavi! et ecce intus eras et ego foris, et ibi te quaerebam - sin é: 'rodhéanach a bhfuil mo dhúil ionat, a h-áilleacht an-úr is an-ársa, rodhéanach mo dhúil. Bhí tú imo chroí ach bhí mé ag do chuardach achan áit eile...'

Tagann siad le chéile, mo cheithre comharthaí fearainn, chun aon treo éablóideach amháin a thaispeánadh dom. Agus bionn gá ag an beirt againn úsáid a bhaint leis an ceithre acu, le cheile: nil creideamh gan anghrá....nil anghra gan ceartas....agus nil ceartas gan ár dteanga féin.......

Ach an bhfuil sé rodhéanach é, an dúil sa Ghaelige?....Níl ar chor ar bíth má mar uirlis réabhlóideach chun an ceartas daonna a bhunú usaidaimid ár dteanga, i measc na pobail ina bhuilimid inár gcónaí, chun anghrá a spreagadh eadrainn. Nil bladhmmanach é seo, nil reitric folamh ach oiread, más é an fuinneamh an Dé Abraham a ligimid trid ár gcoirp anghracha a rith.....Tá orainn ciall an abairte 'Dia dhuit' a athchur chun a brí éabhlóideach a athghabháil....agus sin sa comhluadar dá bheag é ina bhfuilimid páirteach ann...anseo....inniu....anois! 

Ní bhionn an tromlach sa tsochaí ach bailiú le chéile na mionlaigh - ár mionlach Gaelige ina measc. Agus tá fuinneamh Dé sna mionlaigh más an ceartas is an anghré a cleachtadh ann.......Na chaillimid an nasc eadrainn, inár Gaeilgeoirí nua-aimseartha, an lae inniu.......Na graingraif thuas - cen fáth ar suaslódáil mé iad?.....Bhual, de bhrí go dtaispeann siad KM is a bheanchéile ina n-óige, ar bharr a nirt......Agus is inár n-óige go deo túsa is mise - le fuinneamh Dé (leis an nath gnáthach cainte Gaelige a athrú!) - chun ár cultúr a chur chun cinn ina n-uirlis don ceartas is don anghrá i measc an phobail......

Bionn cuimhne i gcónaí agam ar an Michael Ravey eile, mo sin-seanathair......'forever young' i dTír na nÓg agus ina Ghaeilgeoir agóideach fós!.....      



(tá níos mó a fháil, as Béarla, fá dtaobh den abhar seo ar http://thoughtsfromkirkby.blogspot.com )

Slán go fóillin......

xxxx......... ; D

                                                   

Sunday 13 October 2013

radharc trí cheobhrán cheilteach......

Tá níos mó daoine a bhfuil bhféiniúlacht éireannach acu 'thar lear' ná go bhfuil ina chónaí in Éirinn. Mar gheall ar an idirlíon, tá níos mó daoine a bhfuil Gaelige acu trasna an domhain ná riamh i rith stair ár gcultúir. Mar sin féin is doigh liom gur meon cung oileánach é ina croí ag an bhféiniúlacht sin fós....'s doigh gur.níos tabhachtach é fréamhaca ár muintire a fháil i bhfearann áirithe ar an oileán ná an Gaelige a chothú san áit a bhfuilimid inár gcónaí an lá inniu........gan trácht ar ceartas daonna trasna an domhain is sinn faoi náire mar phobal mar gheall ar an anghrá - ina chroí eabhlóide daonna......

Cuirim 'éireannachas' ar an meon sin.....

Ach níl sé agam an mothúcán seo ón naou aois deag!.....


And if there is going to be a life hereafter
And faith, somehow I'm sure there's going to be
I will ask my God to let me make my heaven
In that dear land across the Irish sea.
I will ask my God to let me make my heaven
In my dear land across the Irish sea.


Mar a raibh clainne Mhíle ina h-imircigh in Éireann fadó, mar a chéanna cuirimidne - sinne inár imircigh in áiteanna eile - ár bhfréamhaca sna áiteanna sin. Éireannaigh b'fhéidir; oileánaigh - níl ar chor ar bíth! Is anseo atáimse sa bhaile....go dtí anois ar a laghad!.....Ach mar a léitear: nil cathair buanmharthanch againn anseo; is amhlaidh atáimid ag tnúth le cathair atá le teacht.....Cinnte!...Dá bhrí sin, 's doigh liom nach bhfuil san 'Éirennachas oileánach' ach bolscaireacht chun gnóithe turasóireachta a chothú ann.

Is cur isteach é lenár aigne a mhearú ón dualgais níos tabhachta - ó ceratas daonna is ón anghrá....

.De réir Íosa ó Nazareth bhí radharc ro-chúng faoi dá thaobh den bhféiniúlacht Abrahamach ag na taoisigh na creidmigh Abrahámacha i cuige Iúdaea; bhí - is bíonn fós - meon ag Íosa i gcoinne achan teorainn le ceartas nó leis anghrá....Bíonn bac don éabhlóid daonna aon teorainn ann....agus bac don anghrá freisin....

Ni féidir liom dearmad a dhéanamh gurbh díshealbhuithe iad mo shinsír. Sea, do díshealbheadh siad leis tiarna talún; ach b'iad Éireannaigh na daoine a bhfuair athsheilbh ann ina dhiaidh. B'Éireannaigh na daoine a raibh ro-náire orthu le cuimneachain a cur ar uaigheanna na boicht a bhfuair bás den ocras....


                                

.......mar a duirt Íosa áit éigin eile:

Is mairg daoibh ...bréagcráifeacha, mar go dtógann sibh uaigheanna na bhfáithe agus go maision sibh tuamaí na bhfirean, ag rá: 'Dá mbeimisne suas ár n-aithreacha, ní bheadh aon pháirt againn leo i bhfuil na bhfáithe a dhoirteadh.....


Is an-tabhactach é ár bhféiniulacht a chothú is ár dteanga a ath-shealbhú. Mar sin féin is mícheart é, amach is amach, an oileán a adhradh! In ionad an adhradh sin a dhéanamh, cothaimis an ceartas daonna is an anghrá  - le chéile is tríd an Gaelige. Cuimhnoimis ár stair mar phobal on bhfréamh céanna - de réir traidisiún Abrahámach sa Bíobla, san soiscéal is sa Qur'án. Ach cuimhnoimis é chun ár liaga lómhara a chur ar an carn daonna i gcoitinne.....

Mar focal scóir seo inniu (lá scamallach, gruam, fuar anseo!) fiseán ina céiliúrtear féiniúlacht Gaelige......i gCanada......i measc Gaelgeoiri as fréamh Albanach.....Bainigí spreagadh as chun ár bhféiniúlacht a céiliúradh le cheile agus an fuinneamh a phreabann as a roinnt leis ár comharsana.....



Slán go fóillín!



; D xxx

Wednesday 9 October 2013

an éabhlóid réabhlóideach .....cuirimis an gnó chun cinn!

.........mas ceart agam fá dtaobh den eocairist simplí geofar lorg ann gur fhéidir leis achan duine a leanuint - neamhairdeallach go bhfuil sí/sé ina 'Críostaí' nó nach bhfuil.

Nil sé ina bheith cumhact impiriúil d'aon sort é an réabhlóid Abrahamach cibé i cuma Giúdach, Críostaí, nó Moslamach....Agus mas ceart agam fá dtaobh den 'soiscéal' agus faoin intinn Íosa ón Nazareth - agus é ina mhartain fós de réir an soiscéil - is miste duinn tearmann ar bíth a diultadh a chur ar ballraiocht  sa 'gluaiseacht' críostaí. Bionn an doras oscailte do achan duine.

Nil sé ina 'réligiún';  d'ainneoin go deirtear go minic go bhfuil 'réligiún' é, is gluaiseacht réabhlóideach é. Ni raibh Íosa ina bhunaitheoir Críostaíochta. Is fior é gur éiligh sé a bheith an Críost, sin é, go raibh sé ungaithe mar go raibh Dáibhi an Rí. Ach diúltaigh se, amach is amach, a bheith coisrichthe mar go coisriceadh na rithe Íosrael is Iúda fadó. Ba samhnasach do é amach is amach achan togra impiriúil paitriarcach - cibé é faoi raibi, sagart, seanóir, nó ayatollah.

Is turas é i dtreo sochaí go iomlán nua na clainne, an turas Abrahámach. Is turas éabhlóideach  é, i dtreo an daonlathas foirfe....mar a scríobh Karl Marx....Niorbh féidir é Íosa a coinniú istigh i críocha poaitiúila nó ag aon cultúr ar chor ar bíth. Agus, faraor, d'ainneoin nach fhag Íosa aon oidhreacht ach amháin an fogra an soiscéil is ceiliuradh an Eocairiste, mar sin féin bímid - na 'críostaí' - ag iarrachtaí a dhéanamh 'impireacht críostaí' a bhunú!......

....ina áit sin, nil againn ach an béile simplí a bhfuil 'briseadh an aráin' air.....

                             

....béile Abrahámach a bhfuil cuireadh a chur ar achan duine - ar choinníoll go bhfuil siad réidh a bheo a chur i contúirt chun ceratais is anghrá i bhfeidhm sa saol seo....Is í sin an réabhlóid Abrahámach, inneall cumasach an éabhloide daonna.....

I mo thuairim ni féidir linn an eocairist simplí a fháil áit ar bíth sa lá inniu. Bím ag freastal ar céiliúradh eocairisteach achan seachtain sa paroiste ina bhfuilim imo cónaí. Mar is de gnáth achan áit eile, céiliúradh anchumtha is ea é, céiliúradh slogtha faoi fothraca deasgnátha impiriúila Rómhánacha: iobairt/sacrificium.....sagart/sacerdos....

Tá gá práinneach go n-athrófar an céiliúradh seo.....dá bheadh sé aris mar go raibh sé ar tús......Mar sin féin, 's féidir linn - leat is liomsa - idir an dá linn, a bhieth páirteach san céiliúradh mar atá sé. Tá orainn ár focás a choinneáil ar na coda a bhainnean go direach le croí na Eocairist: sin iad sliochtaí léite on Bíobla, an arán is an fíon - is abairtí Íosa tharstu - is an comaioneach leis comhartha anghrá roimpi....

Chomh tabhactach mar a bhfuil sé go leanaimid a bheith ag freastal ar an céiliúradh mar atá sé, tá orainn ár ndícheall a dhéanamh chun é a sracaint ó lámha cléiriúila agus an eocairist a athbhunú ag an láimh ag an réabhlóid Abrahamach......Níl ag an cléir a bhfuil an síol seo, ach ag  Críost b'é tráth.....Tá sé anois ina bheo - is linne ag an céiliúradh eocairisteach, aiséirithe ona marbh. An síol curtha aige, tá an fómhar a bhfuil inniu agatsa is agamsa, is againne le cheile leis.....ag Críost an síol; againne an fómhar réabhlóideach a cur isteach!....

Cuirimis leis!......



Slán go fóillín!

Saturday 5 October 2013

an anghrá is an creideamh ....

                                             












téacs

Ba mhaith liom labhairt leat inniu fá datobh den dhiagacht a bhfuil agam. Mar gheall gur ghlacadh théis taighdeach a chuir mé os comhair an Ollscoil i Learpholl ( the University of Liverpool uirthi) – glacadh an téis leis damh an diagachta – is diagaire a mbím! 

Cuirfidh mé cupla ceist orm féin fá dtaobh de.

Cen fath a rinne tú an taighde seo?

Rinne mé an taighde de bhrí go raibh mé ar buile leis an maorlathas eaglasta. 

Is sagart mé, imo shagart caitliceach Rómhánach. Ach is doigh liom gurbh a raibh an pobal anseo i Learpholl tréigithe leis an maorlathas cléiriúil. Feallimid an pobal  – sinne na sagairt - toisc go cuiramar béim thar fóir ar rialacha liotúirgeacha mar comharthaí creidimh in áit an ceartais is an grá. 

Ach bhí fadhb nios doimhne ann – do smaoinigh an formhór na cléire gurbh ceart acu na pobal a coinneadh faoi smacht, faoi smacht diagachta, faoi smacht morálta, faoi smacht polaitiúil. 

- Mar gheall ar an diagacht, ba í umhlaíocht don Phapa an marc airde acu; 

- mar gheall ar moráltacht, a bhí meon frith-ghnéasach ag an cléir; 

- agus mar gheall ar an polaitíocht bhí an formhór againn coimeádaigh – fiú a raibh siad ‘poblachtánaigh’ -  is frith-sóisialaí amach is amach! 

Rinne mé an taighde chun dushlán a dhéanamh don smacht cléiriúil.

Cad a bhfuil croi ag an dushlán a rinne tú?

Shocraigh mé an fócas a chur ar an meon frith-ghnéasach cléiriúil. 

Creidim gurbh é céiliuradh an Eocairist  ina chroí do ‘bhféiniúilacht’ criostaí, i gcoitinne. Da bhrí sin bheadh sé tabhachtach an céiliuraidh sin a scrúdú chun a croí angharach Críostaíochta a thabhairt chun eolais. Sin an fáth go bhfuil The Roman Catholic Eucharist – Its Erotic Heart ina theideal ar an téis. 

D’iniúcaigh mé ann stair deasgnatha ‘comhartha síocháin’ mar a deirtear i nGaelige. Léitear san rúibricí an lae inniu roimh an 'comaioneach':

Ofrálaigí comhartha siochána dá chéile.

Is leitear ina dhiaidh: 

Cuireann a mbíonn i láthair in iúl ar shlí dhúchasach
go bhfuil síocháin, muintearas agus grá eatarthu.

Mhinigh mé fós sna blaganna seo gur é an éabhlóid réabhlóideach Abrahámach mar inneall ag an forbairt daonna. Bhuel, tá orainn - ortsa is ormsa -  obair na éabhlóide réabhlóideach a dhéanamh....Tosaimid an réabhlóid ann!....Tá sé nios mó áitithe orm  é go mbionn an Eocairist ina chroí na bheatha criostai. Ach ní sé gur mar a chéile an croí seo – an ceiliúradh eocairisteach – mar go céiliúrtear faoi lathair. Tá cuma impireachta Rómhánach air fós. Níl faightear sna 'Aifreann'/'offering'/sacrificium ach trí rud bunusach ag an céiliúradh: 

na focail thar an arán is thar an fíon, 

comhartha ‘siocháin’, 

agus an ‘comaoineach’. 

Níl  achan rud eile ach cludach on cultuir éagsúla i rith an stair, d'áirithe ón ceithre céad d'aois. 

Da bhrí sin i céiliúradh simplithe na Eocairist go a bhfuil orainn, an réabhlóid Abrahámach a athnuadh....Agus an réabhlóid Abrahámach? Is an-shimplí é an freagra: ceartas is anghrá fite fuaite ina chéile ann a chothú sin an rún!...

Ach cad é sin, an anghrá?

Sa foclóir le Niall Ó Dónaill, is ‘eroticism’ an aistriúchán a cuirtear ar anghrá. 

Ach tá fadhb ann faoi ciall ar ‘erotocism’ as Bearla. Is ó fréamh Gréagach atá ‘eroticism’. Sa seanam, afach, bhi trí focal gur is féidir ‘grá’ a chur mar aistiriúchán air: tá siad: ‘agape’, ‘philia’, is ‘eros’. Is féidir a chur ‘grá’ ar an triú acu! Agus fuair mé amach go raibh, sa traidisiún Laidinach-Gréagach, fosta, trí focal ar ‘kiss’ as Béarla, nó ar ‘póg’ as Gaelige.  As Laidineach tagann: ‘osculum, ‘suavium’, agus ‘basium’.....

’osculum’/’agape ina comhartha measa ar duine;

 ‘basium’/’philia’ ina comhartha ceanna air/uirthí; 

agus ‘suavium’/’eros’ ina comhartha duile anama is coirp aige/aicí.

Biodh sin mar atá, de gnath is mar ainmhian a meastar ‘anghrá’an lá inniu. Ach nil sé ina rud micheart é, an anghrá, nó rud samhnasach ar chor ar bíth. De reir Sigmund Freud – agus aontaim leis – tá nasc bunúsach idir gnéas is grá den achan sort – ó meas go dtí dluthchaidreamh. Níl difríocht eatarthu ach go bhfuil aon cheann acu níos déine ná ceann eile. Mar preabann an ghrá den achan sort – cibé comh tréan a bhfuil sé. 

Preabann an anghrá ón an t-aon foinse corportha atá suíte faoin mullóg pubárnach. Is mar a céanna é an fíochán gnéasach fireann agus an fíochán gnéasach baineann, ach amháin fá dtaobh an cuma atá ar fíochán gnéasach an cuma ar an ceann a haon i dtaobh a bhfuil an ceann eile.....Tá sé ón an foinse seo go preabann an grá, an grá d'achan sort....Ach is léir as an Gaelige - leis an réimír ‘an’ roimh 'grá' - nach a bhfuil 'anghrá' ach an grá  nios tréine nó nios déine. Agus nil sé nios mó nó nios lú gnéasach ná aon grá eile!

Sa céad blag eile, scrúdfaimid le cheile na himpleachtaí don rúibric eocairisteach go cuirimid ‘go mbionn.... síocháin, muintearas agus grá’ eadrainn – an grá a mbionn cuma gnéasach air i gcónaí....

Ach cibé an focal a chur ar gniomh agus sinn ag thabhairt le fíos go bhfuil grá eadrainn , béal ar béal? Is ceist práinneach duinne na Ghaegeoirí den bunus Éireannach. Car is aisteach go leor é, an focal ‘póg’ atá againn. An fréamh atá aige chuaigh sé on Laidineach eaglasta, ón focal ‘pax’, nó ‘siocháin’ – on deasgnáth céanna an comhartha siochána. Sa focal seo, tá cosc orainn an grá eadrainn a thaispeaint béal ar béal. Iompaionn 'póg' an meon frith-gnéasach cléiriúil impiriúil leis; agus da bharr, cuireann blás scitsifréineach ar ár suiríocht!...

Ach, buiochas le Dia, tá focal eile ar láimh; is focal 'bus' é a mbionn beo fós i canuint Albanach....’S mo thuairim go bhfuil gá práinneach againn an focal ‘bus’ a ath-usáideadh. Is é ‘bus’ focal on fréamh céanna mar a bhfuil ‘kiss’ as Béarla, 'baisse'/bise as Fraincis, agus basium as Laidineach......Lig dom a rá duit gur mhaith liom 'bus' a thabhairt láithreach duitse!

......ar aon nós, slán go fóillín!   

      
focal scóir, an amhrán seo.....agus is Abrahámach, gnéasach é an amhránaiocht seo le Caroline Fraher: