téacs
Ba mhaith liom
labhairt leat inniu fá datobh den dhiagacht a bhfuil agam. Mar gheall gur ghlacadh
théis taighdeach a chuir mé os comhair an Ollscoil i Learpholl ( the University
of Liverpool uirthi) – glacadh an téis leis damh an diagachta – is diagaire a
mbím!
Cuirfidh mé cupla ceist orm féin fá dtaobh de.
Cen fath a rinne tú an taighde seo?
Rinne mé an taighde de bhrí go raibh mé ar buile leis an maorlathas eaglasta.
Is sagart mé, imo shagart
caitliceach Rómhánach. Ach is doigh liom gurbh a raibh an pobal anseo i
Learpholl tréigithe leis an maorlathas cléiriúil. Feallimid an pobal – sinne na sagairt - toisc
go cuiramar béim thar fóir ar rialacha liotúirgeacha mar comharthaí creidimh in áit an ceartais is an grá.
Ach bhí fadhb nios doimhne ann – do smaoinigh an formhór na cléire gurbh ceart
acu na pobal a coinneadh faoi smacht, faoi smacht diagachta, faoi smacht
morálta, faoi smacht polaitiúil.
- Mar gheall ar an diagacht, ba í umhlaíocht don
Phapa an marc airde acu;
- mar gheall ar moráltacht, a bhí meon frith-ghnéasach ag an
cléir;
- agus mar gheall ar an polaitíocht bhí an formhór againn coimeádaigh –
fiú a raibh siad ‘poblachtánaigh’ - is
frith-sóisialaí amach is amach!
Rinne mé an taighde chun dushlán a dhéanamh don
smacht cléiriúil.
Cad a bhfuil croi ag an dushlán a rinne tú?
Shocraigh mé an fócas
a chur ar an meon frith-ghnéasach cléiriúil.
Creidim gurbh é céiliuradh an
Eocairist ina chroí do ‘bhféiniúilacht’
criostaí, i gcoitinne. Da bhrí sin bheadh sé tabhachtach an céiliuraidh sin a scrúdú chun a
croí angharach Críostaíochta a thabhairt chun eolais. Sin an fáth go bhfuil The Roman Catholic Eucharist – Its Erotic
Heart ina theideal ar an téis.
D’iniúcaigh mé ann stair deasgnatha ‘comhartha
síocháin’ mar a deirtear i nGaelige. Léitear san rúibricí an lae inniu roimh an 'comaioneach':
Ofrálaigí
comhartha siochána dá chéile.
Is leitear ina dhiaidh:
Cuireann
a mbíonn i láthair in iúl ar shlí dhúchasach
go
bhfuil síocháin, muintearas agus grá eatarthu.
Mhinigh mé fós sna blaganna seo gur é an éabhlóid réabhlóideach Abrahámach mar inneall ag an forbairt daonna. Bhuel, tá orainn - ortsa is ormsa - obair na éabhlóide réabhlóideach a dhéanamh....Tosaimid an réabhlóid ann!....Tá sé nios mó
áitithe orm é go mbionn an Eocairist ina chroí na bheatha criostai. Ach ní sé gur
mar a chéile an croí seo – an ceiliúradh eocairisteach – mar go céiliúrtear faoi
lathair. Tá cuma impireachta Rómhánach air fós. Níl faightear sna 'Aifreann'/'offering'/sacrificium ach trí rud
bunusach ag an céiliúradh:
na focail thar an arán is thar an fíon,
comhartha
‘siocháin’,
agus an ‘comaoineach’.
Níl achan rud eile ach cludach on cultuir éagsúla
i rith an stair, d'áirithe ón ceithre céad d'aois.
Da bhrí sin i céiliúradh simplithe na Eocairist go a bhfuil orainn, an réabhlóid Abrahámach a athnuadh....Agus an réabhlóid Abrahámach? Is an-shimplí é an freagra: ceartas is anghrá fite fuaite ina chéile ann a chothú sin an rún!...
Ach cad é sin, an anghrá?
Sa foclóir le Niall Ó
Dónaill, is ‘eroticism’ an aistriúchán a cuirtear ar anghrá.
Ach tá fadhb ann
faoi ciall ar ‘erotocism’ as Bearla. Is ó fréamh Gréagach atá ‘eroticism’. Sa
seanam, afach, bhi trí focal gur is féidir ‘grá’ a chur mar aistiriúchán air: tá siad: ‘agape’,
‘philia’, is ‘eros’. Is féidir a chur ‘grá’ ar an triú acu! Agus fuair mé amach go raibh, sa traidisiún Laidinach-Gréagach, fosta, trí focal ar ‘kiss’ as
Béarla, nó ar ‘póg’ as Gaelige. As Laidineach tagann: ‘osculum, ‘suavium’, agus
‘basium’.....
’osculum’/’agape ina comhartha measa ar duine;
‘basium’/’philia’
ina comhartha ceanna air/uirthí;
agus ‘suavium’/’eros’ ina comhartha duile anama
is coirp aige/aicí.
Biodh sin mar atá, de gnath is mar
ainmhian a meastar ‘anghrá’an lá inniu. Ach nil sé ina rud micheart é, an anghrá, nó rud samhnasach ar
chor ar bíth. De reir Sigmund
Freud – agus aontaim leis – tá nasc bunúsach idir gnéas is grá den achan sort –
ó meas go dtí dluthchaidreamh. Níl difríocht eatarthu ach go bhfuil aon cheann
acu níos déine ná ceann eile. Mar preabann an ghrá den achan sort – cibé comh tréan a bhfuil sé.
Preabann an anghrá ón an t-aon foinse corportha atá suíte faoin mullóg pubárnach.
Is mar a céanna é an fíochán gnéasach fireann agus an fíochán gnéasach baineann,
ach amháin fá dtaobh an cuma atá ar fíochán gnéasach an cuma ar an ceann a haon
i dtaobh a bhfuil an ceann eile.....Tá sé ón an foinse seo go preabann an grá, an grá d'achan sort....Ach is
léir as an Gaelige - leis an réimír ‘an’ roimh 'grá' - nach a bhfuil 'anghrá' ach an grá nios tréine nó nios déine. Agus nil sé nios mó nó nios lú gnéasach ná aon grá eile!
Sa céad blag eile, scrúdfaimid
le cheile na himpleachtaí don rúibric eocairisteach go cuirimid ‘go mbionn....
síocháin, muintearas agus grá’ eadrainn – an grá a mbionn cuma gnéasach air i
gcónaí....
Ach cibé an focal a chur ar gniomh agus sinn ag thabhairt le fíos go bhfuil grá eadrainn , béal ar béal? Is ceist práinneach duinne na Ghaegeoirí den bunus Éireannach. Car is aisteach go leor é, an focal ‘póg’ atá againn.
An fréamh atá aige chuaigh sé on Laidineach eaglasta, ón focal ‘pax’, nó ‘siocháin’
– on deasgnáth céanna an comhartha siochána. Sa focal seo, tá cosc orainn an grá eadrainn a thaispeaint béal ar béal. Iompaionn 'póg' an meon
frith-gnéasach cléiriúil impiriúil leis; agus da bharr, cuireann blás scitsifréineach ar ár suiríocht!...
Ach, buiochas le Dia, tá focal eile ar láimh; is focal 'bus' é a mbionn beo fós i canuint Albanach....’S mo thuairim go bhfuil gá
práinneach againn an focal ‘bus’ a ath-usáideadh. Is é ‘bus’ focal on fréamh céanna mar a bhfuil ‘kiss’ as
Béarla, 'baisse'/bise as Fraincis, agus basium as Laidineach......Lig dom a rá duit gur mhaith liom 'bus' a thabhairt láithreach duitse!
......ar aon nós, slán
go fóillín!
focal scóir, an amhrán seo.....agus is Abrahámach, gnéasach é an amhránaiocht seo le Caroline Fraher:
